- Jan Zamoyski i Bernardo Morando, czyli „Wielka Dwójka” stworzyła dzieła naprawdę niezwykłe - mówił prof. Jerzy Kowalczyk, historyk sztuki, znakomity badacz dziejów Zamościa. Wiedza o fundatorze „Padwy Północy” jest powszechnie dostępna. Natomiast postać włoskiego architekta pozostaje nieco w cieniu wielkiego męża stanu, kanclerza i hetmana wielkiego koronnego, chociaż to Bernardo Morando zaprojektował i budował Zamość oraz pozostawał w służbie u Jana Zamoyskiego przez dwadzieścia lat. Pogłębienia wiadomości zamościan na temat architekta, budowniczego i burmistrza miasta Zamościa rodem z Padwy lub Wenecji – prof. Kowalczyk pozostaje przy Padwie, jako miejscu urodzenia Włocha – na zaproszenie „Morandówki” - podjął się dr Jacek Feduszka.
Przypomnijmy, że to właśnie w Padwie Jan Zamoyski ukończył studia i otrzymał tytuł doktora obojga praw. Przyjmując, że panowie byli prawie równolatkami, nie można wykluczyć, że ich wzrok skrzyżował się na ulicach Padwy ok. 1563-1564 r., a w gwiazdach było im pisane kolejne spotkanie.
Bernardo Morando (ok. 1540-1600/1) był szlachcicem (herb z wizerunkiem lwa). Do Polski przybył jako wykształcony architekt. Zanim kroniki odnotują pobyt Moranda w Zamościu, architekt najpierw pojawił się w Warszawie, gdzie ok. 1569 r. wykonywał prace dla Anny Jagiellonki m. in. przy budowie Zamku Królewskiego. Był też dzierżawcą cegielni. W l. 1573-1575 przebywał we Francji, potem powrócił do Warszawy. Być może wówczas ożenił się z nieznanego nazwiska Katarzyną, prawdopodobnie z Mazowsza. Ich sześcioro dzieci przyszło na świat już w Zamościu. W 1575 r. zawarł umowę z magistratem Lwowa na prace przy jego fortyfikacjach i Wysokim Zamku.
1 lipca 1578 r. podpisał z Janem Zamoyskim kontrakt na budowę nowej rezydencji, zobowiązując się „trudnić budowaniem i utwierdzaniem nowego miasta”. Otrzymał wyjątkową możliwość zaprojektowania i budowy całego miasta od ogólnej kompozycji przestrzennej do najmniejszego detalu architektonicznego poszczególnych budowli. Być może na przełomie 1578/79 opracował Morando plan miasta nazwanego Nowym Zamościem (właściwie „Zamoście nad Wieprzem”). Zaprojektowanie i realizowanie miasta warownego od podstaw było zadaniem bardzo odpowiedzialnym. Architekt musiał mieć spore doświadczenie skoro otrzymał tak poważne zlecenie, choć o jego włoskim okresie życia i działalności nic nie wiadomo.
Pałac „wielki, przedni” – siedziba ordynata – otoczony osobnym murem z bastejami na narożach, był pierwszą budowlą wzniesioną przez Moranda. Powstawał od 1579 r. Zbudowano także dwa „pałacyki” przeznaczone dla kanclerzyny i fraucymeru. Kolejno architekt projektował i budował: arsenał oraz Starą Bramę Lubelską. Kolejną ważną morandowską realizacją, usytuowaną w zespole staromiejskim, jest ratusz. Jest przypuszczenie, że mógł być właścicielem dwóch działek na których stanął symbol Zamościa. Dziełem sztuki stała się budowana przez niego kolegiata, dzisiejsza Katedra, jako świątynia zwycięstwa szczęśliwego hetmana, jedna z najwspanialszych świątyń w polskiej architekturze nowożytnej. W jej kryptach, części dzisiaj niedostępnej, obok prochów członków rodu Zamoyskich, spoczęły szczątki doczesne genialnego architekta, który już na zawsze zapisał się w historii naszej „Perły Renesansu”.
Napisz komentarz
Komentarze