Klasyczna opowieść „w drodze”. Dwójka przyjaciół (literat i artysta malarz) wyrusza rowerami na Ścianę Wschodnią – w miejsca niezwykłe, dzikie, zrujnowane, pachnące jeszcze klimatem II Rzeczpospolitej. Podróż zaczyna się w Zamościu, od Dubienki zaczyna biec nadbużańskim traktem, przy którym podróżni napotykają enklawy tatarskie (okolice Lebiedziewa i Studzianki na Podlasiu), unickie (Pratulin), prawosławne (Jabłeczna, Święta Góra Grabarka), by ostatecznie dojechać przez ostępy Puszczy Białowieskiej do enklawy tatarskiej w Kruszynianach. Po drodze odwiedzają miejsca bitew (Dubienka), jeszcze jedną stolicę koronacyjną na ziemiach polskich w Drohiczynie, szukają śladów myśliwskiego dworu polskich królów w Białowieży ale także Holendrów, którzy budowali swoje domostwa nad Bugiem.
W tej wędrówce Bug pulsuje w zasięgu wzroku, tak naprawdę tkwi gdzieś „z tyłu głowy” jako rzeka oddzielająca dwa światy, dwie kultury – wschodnią, bizantyjską i zachodnią, łacińską. I nie chodzi o różne języki, sposoby porozumiewania się. Ten podział jest głębszy – rzeka oddziela dwie zupełnie różne mentalności człowieka wschodu i człowieka zachodu. Mentalności, które sprawiają, że zrozumienie drugiej strony – mimo pozorów, pokrewieństw językowych, słowiańskiej wrażliwości – jest bardzo trudne. Niekiedy niemożliwe. Bo jak zrozumieć zarzynanie ludzi podczas mszy, przy stopniach ołtarza? Rozgniatanie głowy niemowlaka buciorem, na posadzce kościoła, bo szkoda kuli? Jak pojąć przyczynę, dla której pali się kościoły, otacza się i morduje całe wsie?
Mimo zachwytów nad mijanym pejzażem, zalatującym często zapachem kresów (wzruszające, nocne misterium prawosławne w Jabłecznej, wioski, w których na co dzień mówi się po białorusku, tatarskie stelle na mizarach), dramatyzm historii przewalającej się przez te ziemie jest wyczuwalny wyraźnie. Tak jak schowane głęboko, wciąż niewyleczone, nie zakończone animozje dzielące prawosławie od kościoła unickiego.
Podróż odbyła się gdzieś na przełomie lat 80. i 90. XX wieku, ale obaj podróżnicy wracali na pogranicze wielokrotnie, bywało, że razem, częściej osobno. Każdy powrót, to nowe doznania, nowe refleksje. Te powroty również zaistniały na kartach książki, tak jak rozmowy na temat Polski zmieniającej się z upływem lat i ekip rządzących krajem. Niekiedy bardzo sarkastyczne. Można powiedzieć, że w jakiś sposób ta podróż trwa do dzisiaj. Tak jak ucieczka niezłomnego Andrzeja Bobkowskiego, rowerem, przed niemieckim walcem wojennym gniotącym Francję w latach czterdziestych XX wieku.
ADAM WIESŁAW KULIK – DOKUMENTACJA TWÓRCZOŚCI
Absolwent filologii polskiej UMCS w Lublinie (1974), redaktor tygodników „Relacje” i „Nowe Relacje” (1989-91), reporter Lubelskiego Oddziału TVP S.A. od 1991. Prozaik, autor dwóch awangardowych, afabularnych powieści (Lot i Gra), trzech tomów poetyckich (Pejzaże z Panem Lemonem, Piołuny raj, Ziemie Pulsujące), reporter zafascynowany historią Polski, problematyką tzw. Wschodniej Ściany (ponad setka filmów i reportaży telewizyjnych oraz prasowych, książka reporterska Droga na południe). Znawca biografii Bolesława Leśmiana – dwa filmy telewizyjne oraz wspomnienia o poecie pt. Leśmian, Leśmian… W latach 1992–96 współpracownik paryskiej „Kultury”. Zrealizował ok. 70 filmów dokumentalnych i ponad 250 edukacyjnych, reportaży oraz felietonów dla wszystkich programów TVP S.A..
Dorobek filmowy:
Filmy z pogranicza kultur, narodów i religii - o polskich Tatarach, Żydach, karaimach, Ormianach, prawosławiu, grekokatolicyzmie, Polakach na Ukrainie i Białorusi, historii polskiego osadnictwa w Austrii.
Dokumenty historyczne: Goci z Kotliny Hrubieszowskiej - (TV1) , Śladami bohaterów „Ogniem i mieczem”(TV 1), Lublin - miasto Trybunału Koronnego (TV 1), Doktryna i sztuka (TV 1), Fotografowie prowincjonalni (TV 1), Bastiony Rzeczypospolitej (TVP Polonia), Poczta Polska (TVL), cykl Browary Polskie (TV 1), i in.
Ok. 70 filmów biograficznych – m.in. o Julii i Edwardzie Hartwigach, Janie Bułhaku, Zygmuncie Klukowskim, Marii Urban-Mieszkowskiej, Władysławie Czachórskim, Leonie Wyczółkowskim, Arturze Grottgerze, Karolu Lipińskim – największym polskim kompozytorze przed Chopinem, Mikołaju Reyu, Henryku Sienkiewiczu, Józefie I. Kraszewskim, Andrzeju Łuczeńczyku, Bogdanie Madeju, Marku Terleckim. Zrekonstruował filmowo wizytę Chopina na Ziemi Zamojskiej w Poturzynie. Filmy dokumentalne o polskich kompozytorach (Chopinie, Franciszku Lesslu, Karolu Lipińskim, Andrzeju Nikodemowiczu), służą - jako pomoc edukacyjna - podczas zajęć prowadzonych na Uniwersytecie Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.
Cykl filmów edukacyjnych o pochodzeniu roślin pt. Bliskie – nie znane (TV Edukacyjna), przez wiele lat był wykorzystywany przez Akademię Rolniczą w Lublinie, jako pomoc w procesie dydaktycznym.
Reportaże, filmy z podróży - cykle: Pogranicze, Barwy Jawy, Bali - magia tropików Bangkok - miasto świątyń, Z biegiem Bugu; Kanćipuram - Święte Miasto, Hyderabad, Mahabalipuram, Stolice Ceylonu, Kapadocja, Hetyckie ostatki,.
Dorobek literacki:
1.Pejzaże z Panem Lemonem (proza poet., wiersze). Lublin 1979
2. Lot (powieść). Wyd. Czytelnik 1985
3. Piołuny raj (proza poetycka, wiersze). Wyd. Iskry 1985
4. Ziemie pulsujące (proza poetycka, wiersze) Lublin 1990 (ze składu przygotowanego przez Wyd. Iskry)
5. Gra (powieść). Wyd. Lubelskie Nowe 1993
6. Droga na południe (reportaż „w drodze”) KAW Lublin 2002
7. Miasta polskie. Najpiękniejsze zespoły zabytkowe (eseje historyczne) Arkady Warszawa 2007
8. Leśmian, Leśmian… (wspomnienia o Leśmianie) Wyd. słowo/obraz terytoria Gdańsk 2008
9. Czas hieny (opowiadania) Arcana Kraków 2011
10. Noc kupalna (poemat prozą). Wyd. Liber Duo Lublin 2015
Wyróżnienia i nagrody:
- Bolesława Prusa za powieść „Lot” (1986);
- Polcul Foundation (1992) za pracę na rzecz zbliżenia polsko-litewskiego.
- trzecie miejsce na I Międzynarodowym Konkursie Telewizyjnym Ukraińskiej Pieśni, Łuck – 2006 za program o kapeli Drewutnia;
- Ambasador Kultury Zamościa 2007;
- Nagroda Artystyczna Miasta Lublin (2008) i wyróżnienie w 49. Konkursie PTWK Najpiękniejsze Książki Roku 2008 (książki naukowe, popularnonaukowe, humanistyka), za książkę Leśmian, Leśmian….
- III nagroda na Polonijnym Festiwalu Multimedialnym „Polskie Ojczyzny 2011” za filmy dokumentalne.
Stypendium Funduszu Pomocy Niezależnej Literaturze i Sztuce, Paryż 1991.
Należy do Stowarzyszenia Filmowców Polskich, Stowarzyszenia Pisarzy Polskich i Związku Artystów i Producentów Audiowizualnych.
Napisz komentarz
Komentarze